เลือด เป็นของเหลวสีแดงที่ไหลเวียนอยู่ภายในเส้นเลือดทั่วร่างกาย โดยอาศัยการสูบฉีดของหัวใจ อวัยวะสำคัญที่ร่างกายมนุษย์ใช้ในการสร้างเม็ดโลหิต คือไขกระดูก ในร่างกายของคนเรามีโลหิตมากน้อยตามน้ำหนักของแต่ละคน
หน้าที่สำคัญของเลือด คือขนส่งก๊าซออกซิเจนจากปอดไปยังเซลล์ต่าง ๆ ทั่วร่างกาย และขนส่งก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากเซลล์เนื้อเยื่อมายังปอด เพื่อขับถ่ายออกจากร่างกายต่อไป นอกจากนี้เลือดยังทำหน้าที่ขนส่งสารต่าง ๆ เช่น กรดอะมิโน ฮอร์โมน วิตามินไปยังเซลล์ต่าง ๆ ทั่วร่างกาย และนำของเสียต่าง ๆ จากเซลล์ไปขับออกจากร่างกาย เช่น นำยูเรียไปขับออกที่ไต เป็นต้น
เลือดประกอบด้วยองค์ประกอบ
1. น้ำเลือด (plasma) เป็นของเหลวใสสีเหลืองอ่อน มีน้ำและสารหลายชนิดปนอยู่ เช่น สารอาหาร เอนไซม์ ฮอร์โมน แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ แก๊สออกซิเจนและของเสียต่าง ๆ เป็นต้น
2. เซลล์เม็ดเลือดแดง (red blood cells; erythrocytes) เซลล์เม็ดเลือดแดงคล้ายกับเป็นส่วนประกอบที่เรารู้จักดีที่สุด เพราะเวลาเกิดบาดแผลจะมีเลือดสีแดงไหลออกมาเป็นสีแดงนั่นเอง เซลล์เม็ดเลือดแดงสร้างจากไขกระดูกของคนเราครับ ภายในเซลล์เม็ดเลือดแดงจะมี ฮีโมโกลบิน (Haemoglobin) ซึ่งเป็นโปรตีน มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ ซึ่งเฮโมโกลบินจะจับแก๊สออกซิเจนได้และลำเลียงไปยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
3. เซลล์เม็ดเลือดขาว (white blood cells; leukocytes) สร้างที่ไขกระดูกและม้าม เซลล์เม็ดเลือดขาวมีขนาดใหญ่กว่าเซลล์เม็ดเลือดแดง เซลล์เม็ดเลือดขาวมีหลายชนิด บางชนิดทำหน้าที่จับและทำลายเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกาย เซลล์เม็ดเลือดขาวนับว่าเป็นกุญแจที่สำคัญของระบบภูมิคุ้มกันภายในร่างกาย คือจะสร้างแอนติโบดี (Antibody) ซึ่งที่ทำหน้าที่เป็นภูมิกันต่อต้านเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย เมื่อร่างกายได้รับเชื้อโรค ร่างกายจะสร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวมากขึ้น เพื่อต่อสู้กับการติดเชื้อครับ
4. เกล็ดเลือด (platelets) เป็นชิ้นส่วนของเซลล์ ทำหน้าที่ช่วยในการแข็งตัวของเลือด ทำให้เลือดหยุดไหลเมื่อเกิดบาดแผลแก่ร่างกายหน้าที่ของเลือด เลือดมีความสำคัญต่อร่างกายอย่างมาก มีหน้าที่สำคัญ ๆ เช่นกำจัดคาร์บอนไดออกไซด์และของเสียต่าง ๆ ออกจากร่างกายเฮโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงจะจับแก๊สออกซิเจนไปให้เซลล์ในเนื้อเยื่อต่าง ๆทั่วร่างกายช่วยป้องกันการติดเชื้อ เช่น เชื้อโรคต่าง ๆลำเลียงกลูโคสไปยังเซลล์ต่าง ๆ เพื่อสร้างพลังงานให้แก่ร่างกายช่วยให้เลือดแข็งตัวเวลาเกิดบาดแผลช่วยควบคุมอุณหภูมิของร่างกายช่วยลำเลียงอาหารจากระบบย่อยอาหารและฮอร์โมนจากต่อมต่าง ๆ ไปทั่วร่างกาย
การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (Complete Blood Count: CBC)
คือ ความสมบูรณ์หรือประสิทธิภาพการทำหน้าที่ของ เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด ฮีโมโกลบิน ปริมาตรเม็ดเลือดแดงอัดแน่น ไปจนถึงภาพรวมของระบบการไหลเวียนโลหิตการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด และอาจรวมถึงการตรวจค่าฮอร์โมนหรือสารที่ถูกสร้างจากร่างกาย และสารอื่นๆ ในเลือดของคุณร่วมด้วยในบางกรณี
การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด เป็นศาสตร์ในการคาดการณ์เกี่ยวกับสุขภาพของคุณโดยรวม หากคุณเป็นผู้ที่ต้องการวางแผนในการใช้ชีวิต และต้องการมีสุขภาพดีไปจนถึงวัยเกษียณ คุณจำเป็นต้องรู้ในข้อมูลสุขภาพพื้นฐานของคุณอย่างเช่นการตรวจประเมินความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดโดยผลลัพธ์ที่ได้จากการตรวจนั้นสามารถให้ข้อมูลที่สำคัญแก่ผู้ให้บริการดูแลสุขภาพเกี่ยวกับสุขภาพของคุณโดยรวม และความเสี่ยงต่อโรคบางชนิด เพื่อที่จะได้รายงานผลอย่างถูกต้อง
คุณจะได้รู้ทันท่วงทีที่ป้องกันหรือฟื้นฟูโรคความเสื่อมภายในร่างกาย (Degenerative Disease) ระยะแรกๆ ที่กำลังจะพัฒนาไปสู่โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) เช่น โรคเบาหวาน โรคโลหิตจาง โรคไขมันในเลือดสูง โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคไต โรคภูมิแพ้ มะเร็งเม็ดเลือดขาว และมะเร็งต่างๆ เป็นต้น ที่ท้ายสุดแล้วก็จะก่อให้โรคร้ายแรงต่อคุณตามมา โดยทั่วไปการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) จะมีรายละเอียดการตรวจดังต่อไปนี้
ทำไมถึงต้องตรวจค่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด ?
การตรวจความสมบูรณ์เม็ดเลือด เป็นหนึ่งในค่าแลปที่บุคคลากรทางการแพทย์ใช้วิเคราะห์หาสาเหตุความผิดปกติที่เกิดขึ้นในร่างกายเนื่องจากสภาวะบางอย่างเช่น โลหิตจาง การติดเชื้อ การอักเสบ เลือดออกผิดปกติ หรือมะเร็ง มีผลต่อจำนวนของเม็ดเลือด การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดจึงบ่งบอกถึงความผิดปกตินั้นๆได้
เมื่อไหร่ถึงควรตรวจเม็ดเลือด ?
การตรวจค่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดจะทำเมื่อ
- ผู้ป่วยมีอาการ หรืออาการแสดงที่น่าจะส่งผลต่อเม็ดเลือด
- เป็นการตรวจติดตามการรักษา หรือการดำเนินไปของโรค
- ตรวจเพื่อความปลอดภัยเมื่อผู้ป่วยได้รับการรักษา หรือยาที่คาดว่าจะส่งผลต่อเม็ดเลือด
การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) ตรวจอะไรบ้าง?
การตรวจ CBC จะมีตรวจเกี่ยวประเภทและจำนวนเซลล์ในเลือด ซึ่งจะตรวจส่วนประกอบต่างๆที่อยู่ในเลือด ดังนี้
เซลล์เม็ดเลือดแดง (Red Blood Cell: TRBC)
ทำหน้าที่ลำเลียงออกซิเจนจากปอดไปยังอวัยวะส่วนต่าง ๆ รวมทั้งลำเลียงคาร์บอนไดออกไซด์กลับไปที่ปอดด้วย จำนวนเซลล์เม็ดเลือดแดงจะแสดงผลว่าผู้ป่วยประสบภาวะโลหิตจางหรือไม่ รวมทั้งแสดงการสร้างและทำลายเซลล์เม็ดเลือดแดง เช่น ค่าที่เพิ่มขึ้นเกิดจากเลือดที่ไหลเวียนจากหัวใจลดลง การแลกเปลี่ยนก๊าซที่ปอดไม่เพียงพอ หรือมีการสร้างเม็ดเลือดแดงมากขึ้น
ส่วนค่าที่ลดลงเกิดจากการขาดวิตามินบี 12 บี 6 หรือธาตุเหล็ก รวมทั้งอาจเกิดจากการติดเชื้อเรื้อรัง ป่วยเป็นโรคไตเรื้อรัง หรือการสร้างจากไขกระดูกผิดปกติ นอกจากนี้ แพทย์จะดูรูปร่างของเม็ดเลือดแดง เพื่อวินิจฉัยแยกโรคต่าง ๆ เช่น ธาลัสซีเมีย หรือภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก บางครั้งอาจปรากฏมาลาเรียอยู่ในเม็ดเลือดด้วย
ปริมาตรเม็ดเลือดแดงอัดแน่น (Hematocrit: Hct) / Packed Cell Volume (PCV) หรือ Erythrocyte Volume Fraction (EVF)
มีความสำคัญเพื่อประเมินประสิทธิภาพในการวัดจำนวนเม็ดเลือดแดงที่มีอยู่ในตัวอย่างเลือด หรือปริมาณความเข้มข้นหรือหนาแน่นของปริมาตรเม็ดเลือดแดงที่มีอยู่ในน้ำเลือดขณะนั้น เมื่อระดับเม็ดเลือดแดงต่ำ (โรคโลหิตจาง) พบบ่อยในผู้ที่เป็นโรคข้ออักเสบหรือไขกระดูกทำงานผิดปกติก็ได้ ภาวะขาดน้ำในร่างกาย หรือโรคเลือดข้นจากการขาดออกซิเจนเรื้อรัง
ตรวจวัดขนาดเม็ดเลือดแดง (Mean Corpuscular Volume: MCV)
มีความสำคัญบ่งชี้ถึงปริมาตรหรือขนาดของเม็ดเลือดแดง สาเหตุที่พบบ่อยที่ทำให้เม็ดเลือดแดงมีปริมาตรลดลง ได้แก่ ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก โรคโลหิตจางธัลลัสซีเมีย และภาวะเม็ดเลือดแดงมีปริมาตรสูงขึ้นที่เกิดจาก ภาวะขาดวิตามินบี 12 หรือโฟเลท
ตรวจความซีดจางเม็ดเลือดแดง (Mean Corpuscular Hemoglobin: MCH)
มีความสำคัญบ่งชี้ถึงปริมาณของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงแต่ละเซลล์ ซึ่งมีความสัมพันธ์โดยตรงกับปริมาตรของเม็ดเลือดแดง ทำให้ค่าที่เปลี่ยนแปลงขึ้นลงมีสาเหตุที่สัมพันธ์กัน
ตรวจความซีดจางเม็ดเลือดแดง (Mean Cell Hemoglobin Concentration: MCHC)
มีความสำคัญบ่งชี้ถึงความเข้มข้นของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงแต่ละเซลล์ ค่าที่ต่ำลงสัมพันธ์กับระดับฮีโมโกลบินและขนาดของเม็ดเลือดแดงที่ต่ำลง จึงมีสาเหตุงสัมพันธ์กัน ส่วนค่าที่สูงขึ้นพบได้เมื่อปริมาตรของเม็ดเลือดแดง เช่น ภาวะที่เม็ดเลือดแดงเสียรูปโดนัทกลายเป็นลักษณะกลมแทน เช่น ภาวะโลหิตาจางจากภูมิต้านทานตนเอง
เซลล์เม็ดเลือดขาว (White Blood Cell: TWBC)
ทำหน้าที่ต้านเชื้อโรค โดยเซลล์เม็ดเลือดขาวจะทำลายเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อโรคต่าง ๆ ที่เข้ามาในร่างกาย เซลล์เม็ดเลือดขาวมีขนาดใหญ่กว่าเซลล์เม็ดเลือดแดง แต่มีจำนวนน้อยกว่า เมื่อร่างกายติดเชื้อแบคทีเรีย จำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวจะเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งนี้ จำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวยังใช้ตรวจหาการติดเชื้อ และปฏิกิริยาร่างกายที่ตอบสนองต่อการรักษามะเร็ง และระดับที่ลดลงอาจบ่งบอกถึงภูมิคุ้มกันที่ลดลง
การนับแยกชนิดของเม็ดเลือดขาว (Differential WBC) เพื่อประเมินสภาวะการติดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือมีอาการแพ้ อาการแพ้ ติดเชื้อพยาธิหรือปรสิต
ค่าฮีมาโตคริต (Hematocrit)
คือสัดส่วนของเซลล์เม็ดเลือดแดงที่อัดแน่นเทียบกับปริมาตรของเลือดทั้งหมด ค่านี้จะแสดงภาวะโลหิตจางหรือความข้นของเลือด โดยผู้ที่ประสบภาวะช็อค ขาดน้ำอย่างรุนแรง หรือมีจำนวนเม็ดเลือดเพิ่มขึ้น จะมีค่าฮีมาโตคริตสูง ส่วนผู้ที่ประสบภาวะโลหิตจาง ป่วยเป็นมะเร็งเม็ดเลือด หรือมีเลือดออกรุนแรง จะมีค่าฮีมาโตคริตต่ำ
ฮีโมโกลบิน (Hemoglobin: Hgb)
คือโปรตีนที่ทำหน้าที่ลำเลียงออกซิเจนในเซลล์เม็ดเลือดแดง การตรวจฮีโมโกลบินจะช่วยวัดจำนวนฮีโมโกลบินที่มีในเลือด รวมทั้งวัดประสิทธิภาพของร่างกายในการลำเลียงออกซิเจนไปยังอวัยวะต่าง ๆ ผู้ที่มีค่าฮีโมโกลบินลดลง อาจเกิดจากการเสียเลือด ขาดสารอาหาร หรือภาวะโลหิตจาง
เกล็ดเลือด (Platelet)
คือเซลล์เลือดชนิดหนึ่งที่ช่วยในการแข็งตัวของเลือด กล่าวคือ หากร่างกายได้รับบาดเจ็บจนเลือดออก เกล็ดเลือดจะพองและจับตัวกันจนมีลักษณะเหนียว เพื่อช่วยหยุดเลือดที่ไหลออกมา ผู้ที่มีเกล็ดเลือดต่ำเกินไปจะห้ามเลือดให้หยุดไหลไม่ได้ ส่วนผู้ที่มีเกล็ดเลือดสูงเกินไปจะเสี่ยงเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือด และมีความสำคัญเพื่อประเมินการป้องกันไม่ให้ร่างกายมีเลือดออกและช้ำง่าย
การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) เพื่ออะไร ?
การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดนับเป็นการตรวจเลือดทั่วไป มักใช้ตรวจหาภาวะสุขภาพด้านต่าง ๆ ดังนี้
- ตรวจสุขภาพโดยรวม ผู้ป่วยบางรายอาจต้องรับการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดเป็นประจำ เพื่อดูสุขภาพโดยรวม รวมทั้งตรวจหาโรคอื่น ๆ ที่อาจเกิดขึ้น เช่นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว (Leukemia), โรคโลหิตจาง (Anemia), สภาวะเลือดหยุดไหลยากเมื่อเกิดบาดแผล ฯลฯ
- วินิจฉัยปัญหาสุขภาพ ผู้ที่มีอาการอ่อนเพลีย เมื่อยล้า มีไข้ บวมอักเสบ มีรอยช้ำ หรือเลือดออก อาจต้องเข้ารับการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด โดยวิธีนี้จะช่วยวินิจฉัยสาเหตุของอาการดังกล่าว ทั้งนี้ การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดยังยืนยันผลการติดเชื้อในกรณีที่คาดว่าผู้ป่วยรายนั้นได้รับเชื้อบางอย่างเข้าสู่ร่างกาย
- สังเกตและติดตามปัญหาสุขภาพ ผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าป่วยเป็นโรคที่ส่งผลกระทบต่อจำนวนเซลล์เม็ดเลือด จำเป็นต้องเข้ารับการตรวจนี้ เพื่อสังเกตและติดตามอาการป่วยที่เกิดขึ้น
- สังเกตและติดตามการรักษาโรค แพทย์จะทำการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดแก่ผู้ป่วยที่ใช้ยาซึ่งส่งผลกระทบต่อจำนวนเซลล์เม็ดเลือด
- ตรวจการตอบสนองของร่างกายต่อการรักษาบางอย่าง ผู้ป่วยบางรายที่เข้ารับการรักษาด้วยยาหรือการฉายรังสี จำเป็นต้องเข้ารับการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด เพื่อดูการตอบสนองของร่างกายที่มีต่อการรักษาดังกล่าว
- ตรวจประเมินร่างกายก่อนผ่าตัด ผู้ที่ต้องเข้ารับการผ่าตัดจะได้รับการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด เพื่อดูระดับของเลือดว่าสูงหรือต่ำก่อนเข้ารับการผ่าตัด และในปริมาณของเกล็ดเลือดเพื่อให้มั่นใจว่าเลือดจะหยุดไหลเมื่อเกิดบาดแผลจากการผ่าตัด รวมทั้งเพื่อให้มั่นใจปริมาณหรือระดับของเม็ดเลือดขาวว่าจะช่วยฆ่าทำลายล้างจุลชีพก่อโรคใด ๆ ที่อาจล่วงล้ำเข้าสู่ร่างกายในขณะที่ร่างกายยังกำลังอ่อนแอหลังการผ่าตัดได้
- ตรวจเพื่อวินิจฉัยปัญหาสุขภาพ เช่น การตรวจเพื่อยืนยันผลการติดเชื้อในกรณีที่คาดว่าผู้ป่วยรายนั้นได้รับเชื้อบางอย่างเข้าสู่ร่างกาย หรือตรวจเพื่อบ่งชี้สภาวะการอักเสบใด ๆ ทั่วทั้งร่างกาย
- เป็นการตรวจเพื่อวิเคราะห์การตอบสนองของร่างกายต่อการรักษาบางอย่าง โดยเฉพาะผู้ที่ได้รับการรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือรังสีบำบัดจะเป็นการตรวจเพื่อดูว่าการรักษามีผลต่อการทำให้ไขกระดูก (Bone marrow) ผลิตเซลล์เม็ดเลือดชนิดต่าง ๆ ออกมาน้อยหรือมากกว่าปกติหรือไม่
- ใช้ตรวจความผิดปกติหรือความบกพร่องใดๆซึ่งเกี่ยวข้องกับรูปร่าง ขนาด และจำนวนของเซลล์เม็ดเลือด ซึ่งความผิดปกติหรือความบกพร่องเพียงชนิดใดชนิดหนึ่งซึ่งติดตัวมาจากกรรมพันธุ์ ก็เพียงพอต่อการก่ออาการของโรคที่ร้ายแรงได้ เช่น โรคธาลัสซีเมีย (Thalassemia) การตรวจหา CBC ย่อมทำให้ทราบก่อนวิธีอื่น
- ใช้ตรวจหาการเปลี่ยนแปลงของเซลล์เม็ดเลือดในกรณีที่ได้รับสารกัมมันตรังสี หรือสารประกอบปิโตรเลียม ซึ่งส่งผลต่อเซลล์เม็ดเลือด ทั้งเม็ดเลือดแดง และเม็ดเลือดขาว
- ใช้ติดตามการรักษาในกรณีร่างกายได้รับยา เช่น เคมีบำบัด (chemotherapy) เพื่อรักษาโรคมะเร็งย่อมมีผลอาจทำให้เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ (lymphocytes) ลดจำนวนลงต่ำกว่าระดับปกติก็ได้
- เพื่อสรุปว่าเซลล์เม็ดเลือดอาจใช้เป็นตัวบ่งชี้ถึงความปกติของร่างกายได้ส่วนหนึ่ง แต่อย่างไรก็ตาม แม้สภาวะโดยทั่วไปของเซลล์เม็ดเลือดทุกชนิดดี แต่หากมีสารชีวเคมีที่ปะปนมาในเลือดซึ่งไม่อยู่ในระดับที่เหมาะสม ก็อาจบ่งชี้ว่าเจ้าของร่างกายกำลังเริ่มมีสุขภาพย่ำแย่ก็ได้
การตรวจค่าความสมบูรณ์ของเลือด ที่ภูเก็ตตรวจได้ที่ไหน?
ภูเก็ต เมดิคอล คลินิก ให้บริการที่ใกล้ชิด ด้วยทีมแพทย์เฉพาะทาง พร้อมทั้งทีมงานที่มีความชำนาญ พร้อมให้คำปรึกษาและ การรักษา โดยคุณสามารถเข้ารับบริการได้ทั้ง walk-in หรือนัดหมายล่วงหน้า เพื่อความสะดวกรวดเร็วในการเข้ารับบริการ
จองคิวออนไลน์ https://phuketmedicalclinic.youcanbook.me
เวลาทำการ 🕙 10:00-18:00 น. ทุกวัน
เบอร์ติดต่อ ☎️ 096-696-2449
Line id : @pmcphuket (มี @ ด้วยนะครับ) หรือ https://lin.ee/R1TKRDo
แผนที่ 📌https://goo.gl/maps/xu45eTQUTjgpukJa7
Website 🌐https://phuketmedicalclinic.com
ปรึกษาแพทย์หรือสอบถามเพิ่มเติมได้เลยนะครับ
Inbox : m.me/100483916443107
สุขภาพคุณให้เราดูแล#คลินิกภูเก็ต
Phuket #Clinic #ภูเก็ตเมดิคอลคลินิก
